Joop Wikkerink/Bert Weevers, 26 november 2023
Verkiezingen in Aalten: ruk naar (radicaal) –rechts; christelijke partijen gedecimeerd.
We kunnen er niet omheen. De aardverschuiving die verkiezingen heet. Weliswaar op landelijk niveau, voor de tweede kamer. Maar ook van invloed op onze lokale samenleving, de onderlinge verhoudingen en de gevolgen voor het gemeentelijk beleid.
Algemeen politiek klimaat
Allereerst iets over het algemene politieke klimaat. Je zag de laatste tijd een grote aandacht voor vraagstukken als wonen, bestaanszekerheid, zorg en klimaat, landbouw, biodiversiteit.
Kijk naar de klimaatmars van 12 november met 85.000 deelnemers. Het onderwerp bestaanszekerheid in bijna elk programma; brede steun voor energietoeslag en veel zorgen om de houdbaarheid van de zorg. Zelfs CDA-minister de Jonge kwam met een forse taakstelling voor sociale woningbouw. Er hing een sfeer van verandering in de lucht. Vorige kabinetten schoven problemen voor zich uit, de uitvoering zoals bij Belastingdienst en UWV liep vast. Dus het moest anders.
En dat anders kon je zien in de partijprogramma’s. Vaak meer invloed van de overheid, meer aandacht voor klimaatmaatregelen, steun aan minima en middengroepen als het om bestaanszekerheid gaat, meer aandacht voor betaalbaar bouwen. Je zou kunnen zeggen dat de programma’s naar links opschoven. Dat zie je ook mooi in het onderstaande plaatje. Een overzicht van de programma’s die allemaal de laatste 20 jaar naar links opgeschoven zijn
Kennelijk had niemand voldoende rekening gehouden met de olifant in de kamer: migratie en asiel. De VVD probeerde daar wel een thema van te maken, maar dat bleef nog een beetje binnen de perken totdat Yeşilgöz de deur naar de PVV openzette. Wilders ging zich als Milders opstellen en geholpen door Johan Derksens en consorten ging het helemaal los en stapte Nederland en ook Aalten de laatste dagen voor de verkiezingen massaal over naar rechts en superrechts. Met een simpele boodschap: alle zorgen verdwijnen als sneeuw voor de zon als er minder migranten ons land binnenkomen.
Uitslagen Aalten en Achterhoek.
Hieronder plaatjes van de uitslagen van Aalten, een tabelletje wat de Achterhoek stemde en het landschap bij eerste, tweede en derde voorkeur.
Aalten en Achterhoek rechtser
Wat valt op. In vergelijking met landelijk stemt de Achterhoek rechtser. Dat is altijd al zo. Platteland is cultureel gezien behoudender. Heeft ook te maken met tegenstelling stad-platteland-sentiment. Bovendien is het Oosten de thuishaven van Omtzigt en leeft er ook nog een sterk BBB-sentiment. Zie hier de verschillen tussen rechts verklaard t.o.v. de landelijke uitslagen (iets minder PVV, meer BBB en NSC). Traditioneel is links, GL-PvdA, SP, PvdD, Volt, niet groot in de Achterhoek.
Ook in Aalten een ruk naar populistisch rechts. Wat daarbij ook opvalt is het enorme verlies van alle christelijke partijen. Bij CDA minder dan in omliggende plaatsen. Maar ook CU en SGP verliezen echt. Opgeteld scoren de rechtse partijen tegen de 70%.
De landelijke winst van GL-PvdA van 9 zetels zie je in Aalten veel minder. Daar blijft deze partij steken op 10,5% een winst van slechts 1,8%. Links is in Aalten kleiner dan landelijk en verliest.
Analyses.
Je hoort de laatste dagen natuurlijk talloze analyses en verklaringen. Ook weer de vraag waarom de peilingen er weer zo gigantisch naast zaten. En ook de vraag waarom een groot deel van de kiezers zo beweeglijk is (Baudet, BBB, PVV) en de “verlossing” altijd bij rechts verwacht. Dus ook de vraag waarom ook in de gemeente Aalten de PVV zo enorm heeft toegeslagen. Een paar observaties.
1.Ik denk dat het te maken heeft met de onzekerheid van mensen. De maatschappij is ingewikkeld geworden. Het bestaan is voor grote groepen (ook de middengroepen) onzekerder geworden. Er is een afkeer ontstaan van de onmachtige overheid die niks oplost. Een afkeer van “Den Haag”. Daarom snapte ook aanvankelijk niemand waarom de VVD zo groot bleef in de peilingen. Totdat zij de deur naar de PVV openzette en veel mensen dachten: er moet iets veranderen, ik ben onzeker over de toekomst, ik ben eigenlijk een beetje bang, dus vasthouden wat ik heb, geen grote veranderingen, er wordt mij voorgezegd dat migranten mijn problemen veroorzaken; dan maar veranderen over rechts: terug naar een Nederland voor Nederlanders en achter de dijken. Nostalgisch conservatisme, noemt men dat.
2.Een tweede is er het sentiment platteland-stad. Vooral een cultureel sentiment. Men moet hier in de Achterhoek niet zo veel hebben van regenboogvlaggen, havermelk, vegetariërs, kunst, cultuur en ingewikkeld gedoe rond klimaat en stikstof. Nou is er ook echt wel iets mee aan de hand. Dat zegt ook het rapport “Elke regio telt”, waarin haarfijn aangetoond wordt dat de blik vaak gericht is op de Randstad. Ook door bestuurders en politici.
3.Een derde is dat wij als progressieve beweging die klimaat, bestaanszekerheid (waaronder werk, wonen en zorg) op de eerste plaats stelt, onze boodschap in onzekere tijden niet goed over het voetlicht brengen. De algemene mening lijkt: van links mag je niet meer vliegen, barbecueën, moet je inleveren en meer belasting betalen. Totale onzin natuurlijk zie de CPB-berekeningen. Maar wij laten ons nog wel eens verkeerd framen door rechts. Zie de vele leugentjes en leugens die Yeşilgöz over de standpunten van GL-PvdA verspreidde. En ze komt er nog mee weg ook. Dus er moet iets met een campagne gebeuren.
4.Ten vierde: politiek, bestuur, de grote uitdagingen zijn ingewikkeld. Er zijn geen simpele oplossingen. Terwijl je over de hele wereld ziet dat populisme, wat betekent simpele surrogaat oplossingen voor ingewikkelde problemen, opkomt. Dat is misschien ook wel te begrijpen. Grote groepen mensen baseren hun oordeel op fake news, papegaaien elkaar na, kijken naar uiterlijkheden of zoeken naar entertainment (VI) en kiezen voor de simpele oplossing, zonder zich te verdiepen in de werkelijke oorzaak van problemen en de oplossingen die de diverse partijen daarvoor hebben.
5. Ten vijfde: de traditionele partijen die het land volgens velen in de soep lieten lopen met verkeerde keuzes. Die onvoldoende hebben gedaan om de problemen van klimaat, stikstof, armoede/bestaanszekerheid, wonen, zorg en platteland echt aan te pakken; die fouten met grote nadelen voor groepen in de bevolking niet hebben gerepareerd (toeslagenaffaire, Groningen, asielopvang); die onvoldoende hebben gedaan om het vertrouwen van kiezers te verdienen door onderling gekibbel, gebrek aan visie, geen verantwoordelijkheid nemen, pluche-plakken, politiek geheugenverlies. Samengevat: partijen die dogmatisch de vrije markt prediken en daarmee het kapitaal dienen en de mensen vergeten.
Geen wonder dat de afkeer van ‘de politiek’ een uitlaatklep zocht. Maar wat nooit geldt: Zorgen los je niet op door zondebokken aan te wijzen.
Gevolgen voor Aalten
Welke invloed heeft dit allemaal op de Aaltense verhoudingen. Hier is geen PVV, geen NSC; hier zijn de christelijke partijen, vooral het CDA groot en invloedrijk. Welk beleid zou veranderd kunnen gaan worden waar we in de gemeente last van hebben.
Je kunt er nog niet veel van zeggen maar ik ben bang dat de goede ontwikkelingen in de zorg m.b.t. tot preventie worden teruggedraaid of niet doorgezet worden, dat noodzakelijke klimaatmaatregelen (de opwarming gaat harder dan gedacht), teruggedraaid worden, dat de biodiversiteit en natuur het zwaar krijgt en dat groepen migranten zich hier minder thuis gaan voelen, de Nederlandse invloed in het buitenland beperkt wordt en dat vrijheid alleen voor witte Nederlanders geldt.
Hoe moeten wij als Aaltense politiek reageren en handelen? Maar allereerst is mijn grootste zorg de polarisatie in de samenleving. Dat we met de ruggen met verharde standpunten tegenover elkaar gaan staan. Daarom moeten wij de verbinding zoeken, het gesprek aangaan. Hameren op solidariteit in plaats van egoïsme. Op vrijheid die niet ten koste mag gaan van een andermans vrijheid. Ik denk dat de raad daar ook een belangrijke rol kan spelen. Er komt een raadsbrede motie aan de orde die de burgemeester opdracht geeft meer werk te maken van participatie. Ik zou er ook onder willen verstaan: verbinding zoeken, gesprekken stimuleren, veiligheid bieden aan alle groepen, iedereen is van waarde, iedereen mag er zijn. Ten tweede is natuurlijk onze plicht om er steeds op te wijzen dat het aanwijzen van zondebokken de zorgen van mensen niet oplost. Ten derde moeten wij keihard doorgaan met het op lokaal niveau werken aan de grote uitdagingen van deze tijd: klimaat en bio diversiteit als opdracht aan de wereld van onze kinderen en kleinkinderen, bestaanszekerheid als opdracht voor mensen die niet mee kunnen daaronder ook toegang tot wonen, zorg en onderwijs, kansengelijkheid. Ten vierde moeten we wellicht onze boodschap anders formuleren. Links, progressief beleid leidt niet alleen maar tot allerlei verboden en beperkingen, maar je krijgt er een schonere, gezondere wereld voor terug. Dat is een lastige boodschap in een door Black Friday en overconsumptie gedreven maatschappij, maar je ziet aan de kracht van burgerinitiatieven dat het kan. En veel directe en indirecte winst opleveren. Toen Trump verslagen werd door Joe Biden zong Bruce Springsteen bij de inauguratie van Joe Biden de prachtige klassieker “Land of Hope and Dreams”: Iedereen mocht mee, juist de zondebokken en de outcasts naar het land waar dromen niet gedwarsboomd worden en de klokken van vrijheid luiden. Een tekst om de zwarte slaven, illegale immigranten een hart onder de riem te steken. Ook in Nederland een hoopvol perspectief. |