In dit artikel iets meer over de verschillende rollen en functies van burgemeester en wethouders en hoe zijn aan hun baan komen.Op 19 maart a.s. zijn er weer verkiezingen voor de raad van de gemeente Aalten. Tot die tijd een aantal artikelen over de achtergronden en werkwijzen van een gemeente, in het bijzonder de gemeente Aalten. Maar al te vaak blijkt dat mensen niet weten hoe het bij een gemeente er aan toegaat. In de aanloop naar de verkiezingen bieden de komende weken een mooie gelegenheid om eens door te geven hoe het nu allemaal reilt en zeilt binnen de gemeente.
Verschillende rollen
In de vorige artikelen is aangegeven hoe de gemeenteraad in elkaar zit, welke politieke achtergronden en stromingen erin vertegenwoordigd kunnen zijn en hoe de raadsvergaderingen werken. Dit keer iets mee over de verschillende functies en rollen van burgemeester en wethouders.
De burgemeester
In Nederland wordt de burgemeester niet gekozen, maar benoemd door de “Kroon”. Samen met Kroatië zijn wij het enige land waar de kiezers geen invloed hebben op de burgemeestersbenoeming. Nu het CDA in de Tweede Kamer zich ook voorzichtig voorstander van de gekozen burgemeester toont, zou dat dus de komende tijd wel eens kunnen veranderen. Hoe werkt het dan wel? Als er een vacature is, komt deze gewoon in de krant. Kandidaten kunnen zich melden bij de Commissaris van de Koning in de provincie. Die maakt een voorselectie en draagt een aantal kandidaten voor bij de gemeente. De raad heeft inmiddels een profielschets opgesteld. Er komt een vertrouwenscommissie (die in het volstrekte geheim opereert) die een selectie maakt uit de voorgedragen kandidaten en soms anderen. Daar worden gesprekken mee gevoerd en er komt een aanbeveling van twee kandidaten vanuit die commissie naar de (besloten) gemeenteraad. Die kiest er een en maakt in het openbaar bekend wie voorgedragen wordt via de Commissaris van de Koning naar de Kroon (koning+ regering+ raad van State). Die benoemt: in de praktijk is dat het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Er is een ambtstermijn van 6 jaar. Na die 6 jaar moet de raad een herbenoeming al of niet adviseren aan de Commissaris. Dat gebeurt op basis van tweejaarlijkse functioneringsgesprekken. Iedereen roept natuurlijk om het hardst dat politieke kleur niet meespeelt en dat de “beste kandidaat”moet winnen, maar in de praktijk helpt het je natuurlijk wel als je in Aalten lid van het CDA bent/was. De burgemeester is behalve voorzitter van de gemeenteraad, ook voorzitter van het College van Burgemeester en Wethouders. Die twee rollen botsen wel eens. Vervolgens heeft het “bestuursorgaan” burgemeester nog wat eigen taken op gebied van veiligheid, vreemdelingenrecht, gedwongen opnames e.d. De burgemeester is 24 uur per dag burgemeester en aanspreekbaar en verdient een salaris. Dat is openbaar en op te zoeken via internet.
De wethouders
De wethouders worden wel gekozen, maar dan door de gemeenteraad. Aan het begin van de raadperiode. Straks als de verkiezingen geweest zijn gaan de partijen in een hok zitten om uit te maken wie met wie het College gaat vormen. En welke gedachten die partijen hebben over de wethouderskandidaten. Andere partijen kunnen afhaken vanwege de inhoudelijke afspraken maar dus ook omdat ze elkaars kandidaten niet zien zitten. Als de partijen eruit zijn dan worden de kandidaten in de raadsvergadering voorgesteld en gekozen door de raadsleden. Natuurlijk steunen de nieuwe coalitiepartijen elkaars kandidaten, zodat ze zeker een meerderheid hebben. Maar ook vaak stemmen de nieuwe oppositiepartijen wel op die kandidaten omdat ze niks tegen de mensen als persoon hebben. Soms stemmen ze ook blanco. Wethouders kunnen mensen zijn die als raadslid in de raad gekozen zijn (vaak de lijsttrekker), maar ze kunnen ook van buitenaf gevraagd worden door een fractie. Zelfs van buiten de gemeente. Dat is Aalten het geval. Volgens de wet moet een wethouder in zijn werkgemeente wonen, maar kan de raad ontheffing geven. Dat doet de raad van Aalten tot nu toe altijd. Het aantal wethouders hangt een beetje af van de grootte van de gemeente; in gemeenten met de grootte van Aalten is drie wel gebruikelijk. Maar het kan ook met politieke overwegingen te maken hebben: hoeveel partijen moet “tevredengesteld”worden met invloed en een wethouder? Voordat iemand wethouder kan worden, moet er wel een soort screening plaatsvinden. Is de kandidaat niet teveel betrokken bij bedrijven, projecten, belangen? Gebruikelijk is dat men bijvoorbeeld de belangen in een bedrijf verkoopt of overdoet. Immers de wethouder moet de schijn van belangenverstrengeling vermijden. De wethouder is een fulltime functie; onderling kan men afspreken of men een 80% dienstverband gaat invullen met bijbehorend salaris. Wethouders in de gemeente Aalten krijgen een salaris. Deze zijn openbaar en terug te vinden op o.m. informatie Rijksoverheid. Het betreft voor gemeenten van de grootte van Aalten rond een maximum van plm. € 6.000 bruto per maand inclusief onkostenvergoeding.
De volgende keer iets meer over de verhouding van werkzaamheden tussen de drie bestuursorganen: burgemeester, college en raad.
De gemeenteraad van Aalten heeft sinds december van vorig jaar het project “gast van de raad”. Als u een keer alleen of met een groepje gast wilt zijn van de raad dan kan dat. U wordt dan ontvangen door de burgemeester, de griffier en twee raadsleden. U krijgt de nodige papieren en ze leggen u uit wat er allemaal die avond gaat gebeuren. En u kunt het met eigen ogen volgen (dat kan altijd want de vergaderingen zijn openbaar). Informatie op www.aalten.nl
Reageren? joop.wikkerink@progressieve-partij.nl