Joop Wikkerink, 20 oktober 2023
De winst van het sociaal domein.
Zo’n twee jaar geleden hebben de gemeenten in Nederland vanuit hun ervaring als “eerste overheid” geprobeerd te formuleren wat onze inwoners minimaal zouden mogen verwachten van de overheid. We kwamen toen uit op drie pijlers: 1. “Bestaanszekerheid herstellen”; 2. “Gezond leven gemakkelijker maken” en 3. “Kansengelijkheid bevorderen”. Hieronder staat een mooie infographic met een nadere invulling. Die infographic werd aangeboden als een soort agenda tijdens de kabinetsformatie
Inmiddels zijn we dus 2,5 jaar verder, er komen weer nieuwe verkiezingen dus die “propositie” moet aangescherpt worden. Donderdagmiddag kwamen we met een 30-tal wethouders uit het hele land digitaal bij elkaar om over deze aanscherping te hebben. Daar kwamen waardevolle inzichten voorbij. Ik heb de volgende drie opmerkingen gemaakt.
- Als je bestaanszekerheid ook wilt definiëren als de “afwezigheid van bestaansONzekerheid” kun je niet om de arbeidsmarkt heen. Steeds grotere groepen mensen kunnen nauwelijks meer rondkomen van datgene wat ze met werken verdienen. Of vaak niet weten wat ze aan het eind van de maand op hun bankrekening krijgen. Dat heeft te maken met de doorgeschoten flexibilisering van de arbeidsmarkt, vooral aan de onderkant. Voor consultants aan de bovenkant is het aantrekkelijk om bijv. als zzp-er bij de overheid te werken. Daar gaat het om andere tarieven dan in de logistieke sector of de vleesverwerkende industrie. Gevolg: veel arbeidsmigranten onder slechte omstandigheden gehuisvest. De afspraak in de zorg-cao om niet met zzp-ers te werken is al een stap in de richting, maar er moet meer gebeuren om die flexibilisering een halt toe te roepen.
2. Hoe kun je bestaanszekerheid en kansengelijkheid meer “van ons allemaal” maken. Ik heb vaak de indruk dat er bepaalde “kokers” of “silo’s“ zijn die zich druk maken over bestaanszekerheid. Vaak kokers in het sociaal domein die dagelijks de gevolgen zien bij mensen in bestaansonzekerheid. Een hele grote bubbel van “tevreden mensen” ontmoet deze mensen niet, ziet de bol.coms, amazons of post.nls niet van binnen, heeft geen idee wat het sociaal minimum is. En beseft ook niet hoe belangrijk het is om de dreigende tweedeling en “afgehaakt zijn” tegen te gaan als gevaarlijk splijtzwam in onze democratie.
3.Als het thema “gemakkelijker maken gezond te leven” blijft hangen in het appèl op de inwoner om zijn gedrag te veranderen en anders (duurder) te gaan consumeren (en bijvoorbeeld suikertax in te voeren, accijns op tabak en alcohol te verhogen) en niet te werken aan “positieve gezondheid” dan zal die oproep tevergeefs blijken en de verschillen tussen arm en rijk groter maken. Er moet ook iets gebeuren aan het wezen van de zorg (niet verrichtingen belonen, maar gezondheidsbevordering); dat betekent ook een andere manier van financiering (men noemt dat populatiebekostiging). Ik pleit voor experimenteerregio’s op dit gebied bijv. de Achterhoek (omdat de meerderheid in Den Haag het stelsel (nog) niet wil veranderen en aanpassen.