In gesprek met boeren
Op donderdag 27 november organiseerde GroenLinks-PvdA Berkelland samen met andere GroenLinks-PvdA fracties uit de regio en de PS-fractie een bijeenkomst over de toekomst van de landbouw in de regio. Daar gingen de deelnemers met elkaar in gesprek over een duurzame en gezonde voedselketen.
Gezonde grond, gezond eten, gezonde mensen, gezonde planeet – dat was het uitgangspunt van deze avond. In een tijd waarin de landbouw voor grote uitdagingen staat is het zaak om samen te zoeken naar oplossingen die recht doen aan mens, dier en natuur.
Avondvoorzitter was Karolien Hupkes, voorzitter van het regiobestuur van LTO. Tijdens de avond deelden drie sprekers hun visie op de landbouw van de toekomst:
Patrick Deckers, voorzitter van Caring Doctors, pleitte voor een voedseltransitie waarin de boer de dokter van de toekomst wordt;
Inge Vleemingh (boerin en lid van Caring Farmers) vertelde over haar visie op boeren in deze tijd; en
Wily Erinkveld, melkveehouder en eigenaar van De Melktap, vertelt over zijn wijze van boeren, gecombineerd met een horeca- en vrijetijdslocatie.
Aan het einde van de avond was er nog een panel met ook Leonie Jorna van GroenLinks Gelderland, Andra Weg van GroenLinks-PvdA Berkelland en Betsy Wormgoor van PvdA Berkelland. Het panel boog zich over de rol van de lokale en provinciale politiek in de landbouwtransitie: wat is er nodig van de politiek, van boeren en van inwoners om samen te bouwen aan een gezonde en toekomstbestendige landbouw?
Wily Erinkveld
Wily, zelf ook in de politiek (CDA Berkelland), werkt samen met een dozijn boeren in een straal van 10 km; het moet allemaal niet te grootschalig volgens hem, en hij hecht veel belang aan het behoud en herstel van het coulissenlandschap (en aan het maisdoolhof).
Hij beschouwt zichzelf als traditionele boer, en vindt dat biologisch boeren in je moet zitten. Dat wil voor hem niet zeggen dat er geen innovatie nodig is; inzetten op innoveren, dat scheelt saneren hield hij de pakweg 60 aanwezigen voor. Als iedereen traditioneel zou willen boeren moet de helft stoppen, stelde hij, en iedereen biologisch laten boeren is niet mogelijk. Hij noemde nog de belofte van ‘precisielandbouw’, waarbij je heel gericht bemest en besproeit.
Hij kwam met het verhaal dat in Frankrijk en Denemarken de biologische landbouw in elkaar dreigt te klappen vanwege consumentengedrag. Als oorzaken worden genoemd de inflatie, concurrentie van andere duurzame labels, geld dat aan het overstappen zelf wordt besteed en niet aan de bedrijven die de overstap al gemaakt hebben, en aan groene regelingen van de Europese Unie. Hierbij wat achtergrondinformatie die ik van internet heb geplukt:
https://zuivelzicht.nl/artikelen/franse-bio-sector-lijdt-onder-verwarring-consument
https://www.boerderij.nl/biologische-landbouw-verliest-opnieuw-terrein-in-frankrijk
https://www.nieuweoogst.nl/nieuws/2024/08/30/we-kunnen-niet-meer-om-de-transitie-van-de-landbouw-heen
https://www.biojournaal.nl/article/9775733/biovraag-bloeit-bioboeren-bloeden-aantal-telers-daalt-in-frankrijk/
Volgens hem zitten veel boeren klem; het maken van de overstap is het moeilijkst.
Inge Vleemingh
Inge heeft als landschapsarchitect gewerkt aan een plan voor voedselbossen voor varkens, in plaats van stallen, in De Peel. De provincie Noord-Brabant was enthousiast, maar boeren in Noord-Brabant zagen er geen verdienmodel in en stapten niet in. Ze merkte na enige jaren dat daar driekwart van de varkensboeren intussen is gestopt. Haar man stopte met jeugdzorg op de boerderij vanwege de papierwinkel.
Ze zijn alsnog in Halle varkens gaan houden, met hun bedrijf De Goedgevulde Spaarvarkens. Die beschikken over een potstal met stro, maar lopen vooral buiten en door ze te voeren met reststromen uit de omgeving, en met gras en huttentut van hun eigen erf, maaigewassen die prima eiwitten leveren, kunnen ze er 200 houden op 17 ha grond; er lopen ook kippen. Tegenwoordig brengen vele bedrijven graag hun reststromen en ze hebben goede contacten met afnemers.
Zie de website van De goedgevulde boerderij
Voedsel moet eerst naar de mens, vindt ze, en dan pas als veevoer dienen, en moet niet worden weggegooid. Varkens zijn van nature zindelijk, en door hun manier van houden voorkomen ze goeddeels dat urine en mest met elkaar in contact komen, en daardoor het ontstaan van ammoniak. Dat verhaal horen we ook van de Coöperatie Zonvarken in Toldijk, waarover hier ook al wel eens is bericht.
Patrick Deckers
Patrick was orthopedisch chirurg, en is leefstijlarts en oprichter van Caring Doctors. Hij vertelt dat de zorg ontspoort, en niet alleen door de vergrijzing, maar vooral ook doordat mensen steeds ongezonder worden. Nederlanders worden steeds vroeger ziek, voor een belangrijk deel doordat ze te weinig groenten en fruit eten: doe je dat wel, dan bescherm je darmen en gewrichten. Wat hij in de operatiekamer ziet heeft vaak zijn oorsprong aan tafel, schrijft hij op zijn webstek. Een gezonde leefstijl brengt ook beter voorspelbare behandeluitkomsten met zich mee.
Hij bepleit een transitie van ziektezorg naar gezondheidszorg, en een voedsel- en energietransitie. Mensen zouden tot 80% plantaardig moeten eten. Nu staat 80% van de landbouwgrond ten dienste van veeteelt (veevoerproductie meegerekend), terwijl die maar 18% van de eiwitten levert. Als je landbouwgrond anders inzet bestaat de winst in minder verarming van de grond, bodemherstel en genoeg voedselproductie. Op een ongezonde planeet heb je geen gezonde mensen. Boeren moeten wel geholpen worden met het maken van de transitie.
Als je vooral inzet op plantaardige consumptie heb je aan een oppervlakte van driemaal die van India genoeg om voor de gehele mensheid de benodigde eiwitten te produceren. Een rigoureuze inkrimping van de veestapel geeft ook een beter perspectief aan boeren. Er is wellicht zelfs ruimte voor meer boeren, als die maar gezond produceren.
Arme mensen eten vooral ’troep’ als gevolg van verkeerde keuzen in de supermarkt. Vanuit de zaal kwam de (onterechte) constatering dat kinderen van vegetariërs vaak ondervoed zijn. Ook vanuit de zaal kwam de opmerking dat boeren superefficiënt produceren (volgens Meino Smit is dat een sprookje), maar wel voor de bestaande vraag. De oplossing ligt niet meteen bij de boeren zelf. Wellicht zou het helpen groenten en fruit goedkoper te maken.
Paneldiscussie
In de paneldiscussie kwam nog aan de orde dat na de oorlog vooral is ingezet op omvang van de voedselproductie (het begin-ideaal van Sicco Mansholt). In de jaren 80 kwam het accent op de mineralenhuishouding te liggen, omdat alles efficiënter moest. Thans zitten we met de gevolgen van overproductie, en antibioticaresistentie, terwijl je door fokken de behoefte aan antibiotica fors kunt reduceren.
Dat de oceanen verzuren (door eutrofiëring) is een apart probleem, iets waar Wakker Dier en Natuurmonumenten ook wakker van liggen en wat ze willen bestrijden.
Vanuit de zaal kwam de verzuchting dat steeds weer een halvering van de veestapel wordt bepleit (als je dat steeds blijft doen blijft er niets meer over) en dat er steeds weer van alles wordt beloofd. Er werd gepleit voor het in gesprek gaan met en niet over de boeren. GroenLinks is natuurlijk niet tegen de boeren, zo werd hun verzekerd door de Statenfractie.
Deloitte heeft becijferd dat de schade door de landbouw 5,3 miljard euro hoger ligt dan de opbrengsten.
Boeren moeten kansen krijgen om de transitie te maken, wellicht door innovatie te belonen als overheid. Uit de zaal kwam nog wel de bedenking dat stoppende veetelers vaak aan akkerbouw beginnen, en dat terwijl we ook graag groene weiden willen zien.
Genoeg stof tot nadenken, lijkt me.
Niek Tholen.